Warszawskie kluby w okresie PRL zdobywały mistrzostwo Polski – raz Polonia, cztery razy Legia. Legioniści osiągali też sukcesy międzynarodowe. A jednak „za komuny” to nie zespoły ze stolicy dominowały ligę. Przestała istnieć Warszawianka. Polonię szybko zmarginalizowano. Swoje pięć minut miała milicyjna, wspierana przez władze Gwardia.
Dziś jedynym ekstraklasowym klubem w Warszawie jest Legia, która ma najwięcej (do tej pory 15) tytułów mistrzowskich na koncie. Większość z nich wywalczyła jednak w ostatnich dekadach. Mitem są więc oskarżenia o jakimś uprzywilejowaniu za komuny. W okresie PRL w polskiej Ekstraklasie grały trzy zespoły z Warszawy. Stolicy przypadło pięć mistrzowskich tytułów – cztery dla Legii, jeden dla Polonii. Sześć tytułów wicemistrzowskich – pięć dla Legii, jeden dla Gwardii. Sześć razy warszawskie kluby zajmowały trzecie miejsce – cztery razy Legia, dwa razy Gwardia. Dziesięciokrotnie drużyny z Warszawy zdobywały Puchar Polski. Osiem razy trofeum wywalczyła Legia, po razie Polonia i Gwardia.
Międzywojnie i PRL w piłce
Okres międzywojenny w polskiej piłce krajowej można podzielić albo na okres nieligowych mistrzostw Polski (1921 – 1926) i okres ligowy. Ale bardziej adekwatny jest podział na okres „galicyjski” – czyli pełnej dominacji drużyn z Krakowa i Lwowa. W okresie 1921 – 1932 tylko raz, w 1929 roku triumfowała drużyna spoza zaboru austriackiego – Warta Poznań. Tak tytuły zdobywały Pogoń Lwów cztery razy, Cracovia trzy razy, w tym pierwsze mistrzostwo w 1921 (czwarty raz już w 1937 przerywając passę „Niebieskich”). Wisła Kraków dwa razy w 1927 (pierwszy triumfator ligi) i 1928, Garbarnia Kraków w 1931. Drugi okres „niebieski” lub „śląski” – czas dominacji Ruchu Wielkie Hajduki (po włączeniu Hajduków do Chorzowa Ruchu Chorzów). Niebiescy dominowali ligę w latach 1933-1939. W tym czasie tylko raz nie zdobyli tytułu (1937). Nawet w przerwanym przez wojnę sezonie 1939 byli liderem. Okres powojenny jest dużo bardziej ponury i skomplikowany.
Zaczął się czasem „romantycznym”, gdy rozgrywki organizowali przedwojenni działacze, a na gruzach stolicy rozegrano mistrzostwa Polski, czasem stalinowskiego dokręcenia śruby, gdy czerwone władze zmieniły nawet nazwy klubów (Wisła na Gwardia, Legia na CWKS, Cracovia na Ogniwo, Ruch na Unia). Dla zasady nazw tych w tekście nie będziemy używać. Potem czas po odwilży, zmiana systemu rozgrywek z wiosna-jesień na jesień-wiosna. My jednak dla oceny piłki tego okresu podzielimy futbol w PRL na dwa duże okresy. Od 1946 – pierwszych mistrzostw Polski po wojnie do sezonu 1969/70 – najbardziej udanego w historii polskiej piłki klubowej, gdy Legia grała w półfinale Pucharu Mistrzów a Górnik Zabrze w finale Pucharu Zdobywców Pucharów. Drugi okres to lata 1970/71 – 1988/89. Czas, gdy pod względem piłkarskim polska piłka poszła mocno do przodu. Ale skala korupcji w lidze stała się już porażająca. A jak radziły sobie stołeczne drużyny?
Znów turniej dla Polonii, w Lidze lepiej Legia
Jak pisaliśmy poprzednio, w Lidze przed wojną grały trzy warszawskie zespoły – Legia, Polonia, Warszawianka. I Polonia lepiej radziła sobie z grą turniejową (wicemistrzostwo 1921, 1926, 3-4 miejsce 1923). W Lidze lepiej radziła sobie Legia, trzy razy zajmując trzecie miejsce (1928, 1930, 1931). Pierwsze lata po wojnie potwierdziły tę prawidłowość. W 1946 w turnieju mistrzostw Polski Polonia awansowała do finału. Na gruzach stolicy wywalczyła jednak nie drugie miejsce, a mistrzostwo Polski! Rok później tytuł zdobyła Warta Poznań, a w 1948 pierwsze ligowe rozgrywki wygrała Cracovia. To piąty i ostatni tytuł „Pasów”. Sezony 1949, 1950 i 1951 w lidze triumfowała Wisła. Ale tytuł otrzymała tylko za pierwsze dwie edycje. W tej trzeciej, w 1951 wzorem ZSRR mistrzostwo przyznano zdobywcy krajowego pucharu. Paradoksalnie cenę za to zapłaciła milicyjna wówczas Biała Gwiazda, a tytuł powędrował do znacznie bardziej niewygodnego dla władz Ruchu. Być może dlatego od kolejnych sezonów mistrza wyłaniały już normalnie rozgrywki ligowe.
Legia w lidze w roku 1950 broniła się przed spadkiem. Ale już w roku 1955 i 1956 wywalczyła mistrzostwo. Sukces powtórzyła w sezonach 1968/69 i 1969/70. W roku 1954 mistrzem została Polonia Bytom. I przez odgórną decyzję nie mogła reprezentować Polski w pierwszej edycji europejskich pucharów. W Pucharze Mistrzów zagrała warszawska, milicyjna Gwardia. Odpadła w pierwszej rundzie. I właśnie – Gwardia. Jak pamiętacie, w okresie międzywojennym stolica miała trzy kluby na najwyższym poziomie – Legię, Polonię, Warszawiankę. Warszawianka choć nie była w czołówce jak silniejsi rywale, to ani razu nie spadła. Po wojnie na najwyższy poziom nigdy nie wróciła, a w końcu sekcja piłkarska w ogóle przestała istnieć. W lidze natomiast pojawiła się Gwardia. O mistrzostwo Polski walczyły więc przyporządkowana kolei Polonia, wojsku Legia i milicji Gwardia. Najlepiej radziła sobie Legia. Między 1946 a 1970 rokiem cztery razy wywalczyła mistrzostwo Polski. Zagrała też – w sezonie 1969/70 – w półfinale Pucharu Mistrzów.
Bez całkowitej dominacji
Ale mitem byłoby twierdzić, że jako klub wojskowy Legia dominowała ligę całkowicie. Jeśli chodzi o liczbę mistrzowskich tytułów musiała wtedy uznać wyższość Górnika Zabrze i Ruchu Chorzów. W pierwszym okresie 1946 – 1969/70 zabrzanie mistrzami Polski zostali 8 razy, Ruch Chorzów 5, Legia 4, Wisła Kraków i Polonia Bytom po 2, Polonia Warszawa, Warta Poznań, Cracovia, ŁKS po jednym tytule. Druga część PRL, od sezonu 1970/71 to z jednej strony czas największych sukcesów reprezentacji, z drugiej czas potężnej korupcji. W tych latach najwięcej tytułów znów zdobył Górnik – 6, Ruch Chorzów 4. Do czołówki ligowej dołączyły Stal Mielec, Widzew Łódź i Lech Poznań (po dwa tytuły). Mistrzami zostawały też Śląsk Wrocław, Wisła Kraków i Szombierki Bytom (po jednym tytule). Fatalna była passa Legii, która pomimo mocnego składu ani razu nie wywalczyła mistrzowskiego tytułu. Na tron powróciła już po upadku komuny. Co znów zadaje kłam teoriom o czerwonym klubie.
Jak grały warszawskie kluby w PRL
Najlepiej z warszawskich zespołów w całym okresie PRL radziła sobie Legia. Zdobyła cztery tytuły mistrza Polski, pięć razy wicemistrzostwo, cztery razy trzecie miejsce. Osiem razy piłkarze Legii podnosili Puchar Polski. Legioniści ani razu w tym okresie nie spadli z ligi.
Polonia zaczęła od romantycznej historii, „triumfu na gruzach” i mistrzostwa Polski w 1946 roku. Po odtworzeniu Ligi początkowo środek tabeli (W 1948 miejsce siódme, rok później czwarte, w roku 1950 i 1951 siódme). W końcu przyszedł rok 1952. Sezon, w którym Czarne Koszule wywalczyły Puchar Polski, a jednocześnie spadły do II ligi. Nikt wtedy nie przyspuszcał, że w okresie PRL Polonia do Ekstraklasy nie wróci. Przez dekady krążyła pomiędzy drugą, a trzecią ligą. Do Ekstraklasy wróciła ale już po 1989 roku.
Czarne Koszule spadały, Gwardia na scenie
W sezonie 1952, gdy Czarne Koszule leciały do II Ligi, do ekstraklasy awansowała Gwardia Warszawa. Milicyjny klub nie mógł cieszyć się wielką miłością warszawiaków. Choć trzeba przyznać, że miał drużynę z charakterem, o wdzięcznym przydomku „Harpagony”. A w czasach najmocniejszego składu ma mecze przychodziła dość liczna widownia. W latach 1953, 1954, 1955 Gwardia zajmowała czwarte miejsce w lidze. W roku 1954 wywalczyła Puchar Poolski. A w sezonie 1955/56 grała w Pucharze Mistrzów, gdzie odpadła w I rundzie. W europejskich pucharach Harpagony grały jeszcze czterokrotnie. Raz, w sezonie 1957/58 zamiast Legii w Pucharze Mistrzów Gwardia odpadła przez losowania z niemieckim FC Erzgebirge Aue w pierwszej rundzie. W sezonach 1969/70 w Pucharze Miast Targowych, 1973/74 Pucharze UEFA oraz 1974/75 Pucharze Zdobywców Pucharów kończyli rozgrywki w II rundzie. Najlepszy był ten ostatni start, gdy „Harpagony” ograły włoską Bolognę w rzutach karnych, ale w kolejnej już nie mieli szans z PSV Eindhoven.
Wyniki Gwardii w lidze to wicemistrzostwo Polski w sezonie 1957. Dwa razy trzecie miejsce w sezonach 1959 i 1972/73. Zdobyli Puchar Polski w sezonie 1954 oraz 1973/74. W połowie lat 70. Spadli z Ekstraklasy. Na krótko wrócili wygrywając II Ligę w sezonie 1980/81. Sezon 1981/82 skończyli na 7 miejscu. A 1982/83 na ostatnim, szesnastym. Spadli do II ligi, do ekstraklasy już nie powrócili.
Legia trzecia pod względem triumfów
Ogółem w okresie PRL najwięcej tytułów mistrza Polski wywalczył Górnik Zabrze – 14. Drugi jest Ruch Chorzów – 9 tytułów, z tym, że jeden za zdobycie Pucharu Polski, ligę wygrała Wisła. Trzecie miejsce pod względem liczby tytułów zajmuje Legia – legioniści triumfowali cztery razy, ale w latach 1970/71 – do końca PRL już nie wywalczyli mistrzostwa. Kolejni triumfatorzy to Wisła Kraków – trzy tytuły, plus raz wygrała ligę w 1951 roku, ale tytuł uzyskał Ruch. Dwa razy mistrzem zostawali Polonia Bytom, Stal Mielec, Widzew Łódź i Lech Poznań. Po jednym tytule w PRL mają Polonia Warszawa, Warta Poznań, Cracovia, ŁKS, Śląsk Wrocław, Szombierki Bytom.
Pięć tytułów dla stolicy
Warszawie przypadło więc pięć mistrzowskich tytułów – cztery dla Legii, jeden dla Polonii. Sześć tytułów wicemistrzowskich – pięć dla Legii, jeden dla Gwardii. Sześć razy warszawskie kluby zajmowały trzecie miejsce – cztery razy Legia, dwa razy Gwardia. Dziesięciokrotnie drużyny z Warszawy zdobywały Puchar Polski. Osiem razy trofeum wywalczyła Legia, po razie Polonia i Gwardia. Legia w okresie PRL ani razu nie spadła z Ekstraklasy. Wystąpiła we wszystkich 42 sezonach ligowych.
Gwardia rozegrała 23 sezony na najwyższym poziomie rozgrywkowym. W latach 1953 – 1960, gdy spadła z ligi. W sezonie 1961 wygrała II Ligę i wróciła do I. Znów grała w Ekstraklasie w latach 1962 – 1965/66, znów spędziła sezon na zapleczu, sezon 1967/68 w I lidze i znów na zapleczu. Od sezonu 1969/70 do 1974/75 w Ekstraklasie. Później jeden sezon na najwyższym poziomie – 1978/79. I powrót na początku lat 80. na sezony 1981/82 i 1982/83. Po spadku w 1983 roku już na najwyższy poziom nie powróciła. Polonia w Ekstraklasie nieprzerwanie od jej odtworzenia w sezonie 1948 do spadku w 1952 roku. Przez pięć sezonów. Od 1953 poza Ekstraklasą, powrót w latach 90.
